گفته شده است بهترین راه برای پیش‌بینی آینده، ساختن آن است، ولی آیا ساختارهای کنونی نهادهای تصمیم گیر ساخت و ساز کشور چنین قابلیتی را ایجاد می کند؟ به دلایل مختلفی پاسخ این سوال منفی به نظر می رسد. نگاهی به تعداد بالای حوادث جانی و مالی، کند بودن روند اجرایی کارها، مصرف بالای انرژی در حین و پس از ساخت ساختمان، تخلفات متعددی که با روح شهرسازی پایدار در تعارضند و وجود برخی روندهای غیراصولی چرخه طراحی، ساخت، تخریب، بازیافت و نوسازی شاهدی بر این مدعا هستند.

 در ساز و کارهای کنونی نظام مهندسی ساختمان، جایگاه نوآوری، خلاقیت مهندسی، پژوهش کاربردی و پاداش به نوآوری مدبرانه در ساخت و سازهای شهری کجاست؟ چند درصد از مصالح ساختمانی ناشی از تخریب ساختمان ها وارد فرایند بازیافت و استفاده مجدد می گردد؟ مسئولیت سازمان نظام مهندسی ساختمان در قبال تلفات انرژی در زنجیره تأمین صنعت ساختمان چیست؟ آیا رابطه نظام مهندسی و شهرداریهای کشور از دیدگاه تعارض منافع ذینفعان این دو سازمان تحلیل شده است؟ در تعریف نظام مهندسی سازمانی است مردمی یا دولتی؟ در عمل جایگاه نظام مهندسی ساختمان کدام صورت را تداعی می کند؟ سازمان نظام مهندسی یک سازمان بوروکراتیک است یا یک سازمان چابک و نوآور؟ و بسیاری سوالات دیگر...

چگونه نظام مهندسی ساختمان می تواند به مسئولیت اجتماعی خود به درستی عمل کند؟ مسئولیت اجتماعی نهادهایی چون سازمان نظام مهندسی ساختمان، بر سه پایه اصلی پاسخگویی، شفافیت و پایداری استوار است. اگرچه هر سه پایه فوق مهم و قابل تأمل هستند، این نوشتار بر اصل سوم یعنی توسعه پایدار تأکید دارد.

روند تفکر پایدار ریشه‌ در تاریخ دارد. اگر ما به ساختمانهای تاریخی یزد، شیراز، بندرعباس، تبریز، اصفهان و... نگاهی بیاندازیم نشانه های متعددی از انعطاف، تنوع، انطباق طبیعی و دقت در طرح و اجرا شاهدیم. چه نهادی و چگونه این جریانهای سازگار با طبیعت را ایجاد کردند؟ آیا در رویه های کنونی ساخت و ساز کشور جایگاهی برای بادگیرها، آب انبار، مصالح بومی، بازیافت مصالح و... وجود دارد؟ سازمان نظام مهندسی و سایر نهادهای تصمیم گیر کشور چه جهت گیری در این زمینه ها دارند؟

بنا بر گزارش شورای ساختمان سبز ایالات متحده، سهم ساختمانها در بحران گرمایش زمین، نگران کننده است. ساختمانها در امریکا مسئول 70٪ از کل مصرف الکتریسته، 39٪ از کل انرژیهای پایه مانند سوخت،12٪ از آب آشامیدنی،40٪ از مصالح خام کل دنیا (3 میلیارد تن) و136 میلیون تن ضایعات ساختمانی ناشی از تخریب در امریکا هستند.

پس از یک دوره اصراف و تبذیر در مصرف انرژی، مصالح ساختمانی و ... دنیا به سمت صرفه جویی در مصرف منابع حرکت کرده است تا جایی که پس از مفاهیم ساختمان سبز و ساختمان پایدار، مفهوم ساختمان زنده مطرح شده است. در مفاهیم ساختمان پایدار، ساختمان زنده به عنوان ساختمانی با تأثیر سالانه‌ی صفر بر محیط تعریف شده است. این مساله شامل انرژی، آب، پاکسازی ضایعات و بدون آلودگی بودن است.

نمونه های زیر نشان می دهد چگونه سازمان نظام مهندسی ساختمان می تواند با حمایت از نوآوری به پایداری ساختمانهای شهر کمک کند:

• در طراحی و اجرای دانشکده پرستاری دانشگاه تگزاس، با استفاده 25 درصدی از خاکستر بادی به جای سیمان در طرح اختلاط بتن تیم پروژه تقریبا نیمی از نیاز خود به مصالح ساختمانی که به دشواری تهیه می شوند را کاهش داد و در این فرایند، جلوی انتشار 1080 تن دی اکسیدکربن را گرفت. این پروژه مورد تشویق سازمانهای مربوطه قرار گرفت.

• آب باران را می توان از سقف، پارکینگ یا ناودانی ها جمع آوری کرد. طراحان ساختمان دفتر ایالتی لویس و کلارک در جفرسون با احداث یک مخزن 50 هزار گالنی در زیرزمین، آب باران را از سقف ساختمان گردآوری کردند که آب جمع آوری شده برای تخلیه سیفون توالت ها و آبیاری محوطه به کار رفته و هیچ آب اضافی مصرف نشد. هم اکنون، این رویه در بسیاری از ساخت و سازهای امریکا و استرالیا مرسوم شده است.

• جهت گیری (ران) ساختمان امکان نفوذ بهینه نور و کنترل نور طبیعی را در رابطه با اجزای مختلف در فضای انعطاف پذیر ساختمان به وجود می آورد. براساس مدلسازیهای صورت گرفته بهینه کردن جهت ساختمان ها به کاهش 20 درصدی مصرف انرژی در طول حیات تعدادی از ساختمانهای امریکا انجامیده است.

• ساختمان اداری کلارک استیت میسوری با بازدهی 56 درصد بالاتر از خط مبنای ASHRAE طراحی و اجرا شده است. در این ساختمان بیشینه تقاضای برق با یک سیستم مکانیکی کارامد و به کارگیری نور روز به عنوان موثرترین منبع نوری در مدت اوج مصرف کمینه گردید. هزینه یک سیستم بازگرمایش پیرامونی به پوسته ساختمان اختصاص داده شد و جلوی بازگرمایش کلی گرفته شده و مصرف گاز را در حدود 20 درصد کاهش داد. برای افزایش سرمایش طبیعی، یک مخزن ذخیره گرمای آبی با برج خنک کننده در مدت شب شارژ می شود تا به انتقال بار در روزهای گرم کمک نماید. کاهش 60 درصدی در مصرف فن و عملکرد کم صدا، سیستم آبگرمکن خورشیدی برای تامین آب گرم خانگی و استفاده از BIM برای تحلیل انرژی نمونه های دیگری از نوآوریهای مربوط به این ساختمان سبز است.

به عنوان حسن ختام این نوشتار به گفته اولیه تأکید می شود، که اگر ما روش کار و زندگی خود را عوض نکنیم، هیچ آینده ای وجود ندارد و اگر ما پذیرای تغییر باشیم، آینده را به زیبایی هر چه تمام تر خواهیم ساخت. در چنین آینده ای سازمان نظام مهندسی ساختمان نقش تعیین کننده ای دارد، به شرط آنکه در ساختار جدید آن فضا برای انعطاف، روزآمدی، چابکی، خلاقیت و نوآوری فراهم باشد.