ایمنی، بهداشت و محیط زیست
بررسی آخرین وضعیت تغییرات اقلیمی در منطقه خاورمیانه با تاکید بر ایران
به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی ، دفتر مطالعات زیربنایی این
مرکز اعلام کرد: تغییر اقلیم در حال حاضر یکی از مهمترین چالش های زیست محیطی در
سطح جهان است که افزایش درجه حرارت، ذوب شدن یخ های قطبی، بالاآمدن سطح آب های آزاد
جهان و تغییر در آستانه های آب و هوایی از پیامدهای آن محسوب می شوند. از مهمترین
مسائل کنونی جهان، رقابت برای دسترسی به منابع آب است. مسئله ای که اکثر مناطق جهان
و به ویژه کشورهای منطقه خاورمیانه را در آینده نه چندان دور وارد ابعاد تازه ای از
چالش خواهد کرد، کاهش منابع آب در این مناطق با توجه به مسئله تغییر اقلیم جهانی
است. اخیرا گزارشهایی در سطح جهان منتشر شده که برای منابع آب در منطقه خاورمیانه
از جمله ایران، وضعیت هشداردهنده ای را اعلام کرده اند. گزارشهای مورد بررسی به
عواملی مانند افزایش مصرف، ضعف در مدیریت منابع آب، خشکسالی ها و به خصوص پدیده
تغییر اقلیم به عنوان عوامل موثر در به وجود آوردن شرایط بحرانی اشاره می کنند.
مخاطراتی که در نتیجه تغییر اقلیم متوجه کشورهای مذکور خواهند بود به مراتب فراتر
از منابع آبی به حساب می آیند. بدین معنا که حوزه های دیگری مانند سلامت ، محیط
زیست ، امنیت غذایی و سیاسی نیز در معرض تهدیدند و این امر نیازمند سیاستگذاری های
کلان و قانونگذاری برای سازگاری کشور با پدیده کاهش منابع آب و تغییر اقلیم
است.
این گزارش می افزاید: با توجه به جهانی بودن پدیده تغییر اقلیم و آسیب های
ناشی از آن، لزوم توجه جدی به این موضوع چه در سطح ملی و چه در سطح منطقه ای و
جهانی ضروری است. در سطح ملی با جهت گیری مناسب در راستای کاهش انتشار گازهای
گلخانه ای می توان تا حدودی اثرات سوء این پدیده را کاهش داد. بهره وری انرژی در
چرخه تولید و مصرف، استفاده از نیروگاه های سیکل ترکیبی، کاهش تلفات در خطوط انتقال
انرژی، توسعه حمل و نقل عمومی، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و افزایش سهم آن
در سبد عرضه، تدوین برنامه های جامع ساخت و ساز در نواحی ساحلی و مدیریت منابع آب
از اقدامات عملی برای د ستیابی به این مهم محسوب می شوند.
در سطح منطقه ای و بین
المللی نیز با احداث مراکز تحقیقاتی، انتقال تجارب و تکنولوژی های نو، دریافت کمک
های مالی از صندوق های بین المللی و همچنین مشارکت مستمر در سیستم پایش و مشاهدات و
توانمندسازی آن، می توان به پیش بینی های دقیق تر از وضعیت آتی شرایط آب و هوایی
کشور پرداخت.
اتفاقاتی که طی سال های اخیر در اقلیم و منابع آب کشور رخ داده و
آثار آن با گرم شدن هوا، کاهش نزولات ، خشکسالی های متناوب و رواناب رودخانه ها
کاملا محسوس است، نشان می دهند که کاهش منابع آب کشور و تغییر اقلیم باید به عنوان
یک اصل پذیرفته شود. نتایج تحقیقیات و مطالعات ملی و بین المللی نیز چشم انداز
نگران کننده ای را برای آینده کشور پیش بینی کرده اند. بدیهی است تبعات این پدیده
همان گونه که توضیح داده شد، محدود به حوزه آب و هوا نبوده و به مرور زمان دیگر
حوزه ها مانند امنیت غذایی ، سلامت و حتی امنیت سیاسی را نیز در بر خواهد گرفت .
بدین ترتیب شواهد به اندازه کافی قوی خواهند بود که لازم باشد در سطح ملی و لایه
های بالای نظام نسبت به آن ها تصمیم گیری و سیاستگذاری شود. در این خصوص موارد زیر
می توانند مورد توجه باشند:
- آمایش سرزمین با توجه به تغییرات اقلیم و کاهش
منابع آبی،
- بررسی تبعات تغییر اقلیم بر حوزه های مختلف (سلامت، انرژی ، امنیت
غذایی و سیاسی و... ) و ایجاد ظرفیت های لازم در سازگاری با آن،
- حرکت ملی برای
تغییر الگوی مصرف در راستای سازگاری با پدیده تغییر اقلیم و فرهنگ سازی در لایه های
مختلف اجتماعی و اجرایی،
- تدوین قوانین لازم به منظور ملزم کردن دولت و دستگاه
های اجرایی برای تدوین برنامه های لازم در جهت سازگاری با این پدیده طی یک برنامه
جامع، هماهنگ و چند بخشی و حتی بازنگری سازمانی (مانند ایجاد معاونت های سازگاری و
تغییر الگوی مصرف در دستگاه های اجرایی ، به طوری که دولت را در این راستا ملزم به
پاسخگویی کند)
- تدوین برنامه ملی تغییر اقلیم،
- به کارگیری ظرفیت های
بسیار بالای علمی کشور در زمینه مطالعات تغییر اقلیم، خشکسالی و مدیریت آن در
سیاستگذاری های کلان مرتبط با پدیده تغییر اقلیم.
در این راستا ضروری است نسبت
به تدوین و تصویب موارد زیر اقدام شود:
-بازنگری چشم انداز بلندمدت توسعه کشور
با لحاظ کردن آثار تغییر اقلیم، پیامدهای کنوانسیون تغییر اقلیم و پروتکل های
اجرایی آن،
- تعیین و تصویب سیاست های کلی نظام در خصوص تغییر اقلیم در سطح ملی
و بخش های اقتصادی کشور،
- تعیین سیاست ها و برنامه های اجرایی در سطح ملی و
بخشی،
- مدیریت یکپارچه برنامه های توسعه منابع آب با حفاظت از اکوسیستم هایی
که در چرخه آب نقش کلیدی دارند،
- جلب مشارکت های مردمی در مراحل تصمیم سازی
مدیریت، ساخت و اجرا ، بهره برداری، نگهداری و حفاظت در طرح های توسعه منابع
آب.
از نکات قابل توجه و افق های پیش روی مدیریت منابع آب کشور، دیپلماسی آب
خواهد بود. علی رغم کاهش کنونی منابع آبی کشور و تشدید آن در چشم انداز آتی ، هنوز
ایران نسبت به بسیاری از کشورهای خاورمیانه از ذخایر نسبی بهتر و موقعیت
توپوگرافیکی مناسب تری برخوردار است که باید از این فرصت ها برای مدیریت تهدیدات و
منافع ملی استفاده شود.
آنچه از وضعیت آتی منطقه خاورمیانه باید مورد توجه
فراوان قرار گیرد، بحث مشکلات ناشی از خطرات تغییر اقلیم در بعد بین المللی مخصوصا
در مورد منابع آب های مرزی بین ایران و عراق، عراق و سوریه با ترکیه ، ایران و
افغانستان و سایر کشورهای مجاور که با ایران از منابع آبی مشترک دارند ، می شود که
لازم است برنامه های مدیریت و مهار منابع آب در حوزه های آبریز مرزی و مشترک، تدوین
و در اسرع وقت به مرحله اجرا درآیند.
آرشيو مطالب...