اواخر سال گذشته بود که لابه لای ارائه گزارش های پایان سال دستگاه های مختلف و متعدد،وزیر سابق امور اقتصادی و دارایی اعلام کرد که از مجموع 218 هزار میلیارد تومان درآمد نقدی دولت ، حدود 100 هزار میلیارد تومان توسط سازمان امور مالیاتی و گمرک وصول شده و حدود 70 هزار میلیارد تومان آن مربوط به وزارت نفت است. این افزایش درآمد مالیاتی نشان می‌دهد که درآمد مالیاتی در مقایسه با درآمد نفتی 142 درصد رشد داشت.
به گزارش
شفاف، برای اولین بار در سال گذشته مالیات سهم بیشتری از نفت در دخل کشور داشت و طبق برنامه مالی دولت، درآمدهای دولت برای امسال هم باید به 159 هزار میلیارد تومان برسد که از این میزان، 113 هزار میلیارد تومان مالیات و حقوق ورودی و 46 هزار میلیارد تومان مربوط به سایر درآمدها است.
هر چند که دولت به طور جدی به دنبال جایگزین کردن درآمدهای حاصل از مالیات و افزایش صادرات و تجارت با ایجاد رونق در تولید و بهبود فضای کسب و کار به جای درآمدهای نفتی است اما هنوز هم بخش قابل توجهی از اقتصاد وابسته به پول نفت است.
از این رو یکی ازمهم ترین اهداف برنامه ششم توسعه هم افزایش درآمدهای مالیاتی است که در این باره 14 ماده در برنامه ششم ذکر شده است.
«غلامرضا حیدری کرد زنگنه» رییس اسبق سازمان امور مالیاتی درباره راهکارهای افزایش درآمدهای مالیاتی می گوید: مهم ترین راهکار برای رشد درآمد مالیاتی نسبت به نفت بستن راه های فرار مالیاتی با توسعه زیرساخت های الکترونیکی و اجرای طرح جامع مالیاتی است.
به اعتقاد کرد زنگنه، میزان درآمدهای مالیاتی برآیندی از وضعیت اقتصاد کشور است و اگر رونق در کسب و کار ایجاد شود، به دنبال آن درآمد مالیاتی هم افزایش می یابد.
در ادامه مشروح گفت وگو با رییس اسبق سازمان امور مالیاتی آمده است:
** طبق برنامه بودجه امسال باید سهم درآمدهای مالیاتی نسبت به درآمدهای نفتی افزایش یابد، با توجه به اینکه سال گذشته در مقطعی این برنامه به اجرا رسید به نظر شما این روند در سال جاری هم ادامه خواهد داشت؟
**کرد زنگنه: هنوز برای پیش بینی میزان درآمدهای مالیاتی نسبت به درآمدهای نفتی تا پایان سال، زود است. باید حداقل درآمدهای مالیاتی 6 ماه اول سال منتشر شود تا بتوان پیش بینی تقریبی از آن داشت. باید دید تا پایان سال چه اتفاقاتی در بازار جهانی نفت رقم می خورد و قیمت نفت تا چه نوسان خواهد داشت. آنچه که قانون تکلیف کرده این است که طبق برنامه بودجه؛ امسال باید مالیات سهم بیشتری نسبت به نفت در کل درآمدهای کشور داشته باشد.
منوط به اجرای برنامه و سیاست های علمی در این حوزه، می توان خوش بین بود که برنامه دولت در بودجه امسال محقق می شود و سهم مالیات در درآمدها از نفت افزایش می یابد.
** میزان درآمدهای مالیاتی تا چه حد وابسته به شرایط اقتصاد کلان کشور است ؟ آیا افزایش درآمدهای مالیاتی نشان دهنده رونق اقتصادی است ؟
**کردزنگنه: معتقدم مهمترین رکن در دریافت مالیات داشتن اطلاعات است و بدون شک خوراک مالیات اطلاعات است. تا زمانی که دولت الکترونیک مستقر نشود نمی توان از اطلاعات موجود هم برای افزایش درآمدهای مالیاتی استفاده کرد. اگر اطلاعات به صورت سیستماتیک در دسترس باشد، قطعا می توان جلوی فرار مالیاتی را گرفت.
برخی از راهکارها برای افزایش درآمدهای مالیاتی درون سازمانی است که به اصلاح ساختار نظام مالیاتی بر می گردد و از دیگر عوامل افزایش درآمد مالیاتی هم وابسته به برون سازمان و وضعیت اقتصاد کشور است. زمانی می توان انتظار افزایش درآمدهای مالیاتی را داشت که توانسته باشیم در کشور تولید ثروت داشته باشیم.
یکی از راهکارهای اساسی در رشد مالیات ستانی بهبود شاخص های اقتصادی است و با بهبود فضای کسب و کار، کارآفرینی و کاهش قوانین و مقررات دست و پاگیر، افزایش سرمایه گذاری ها، سوددهی فعالیت های اقتصادی افزایش می یابد. شرکت ها باید از محل سودی که به دست می آورند، مالیات بپردازند بنابراین اگر اقتصاد به رونق برسد، درآمد مالیاتی هم افزایش می یابد. به طور قطع شرکت ها در شرایط رکود توان پرداخت مالیات را ندارند.
**در این شرایط اقتصادی کشور، مهم ترین راهکارها برای افزایش درآمدهای مالیاتی بدون اینکه فشاری بر مردم و فعالان اقتصادی وارد بیاید، چه می تواند باشد؟
** کردزنگنه: نسبت سقف مالیات دریافتی در ایران به نسبت تولید ناخالص کشور در بهترین حالت 7 درصد است اما این عدد در اکثر کشورهای توسعه یافته بین 15 تا 25 درصد است بنابراین فاصله این اعداد نشان می دهد که باید اقدامات اساسی و فوری در این حوزه انجام شود. حال اینکه افزایش درآمدهای مالیاتی به مجموعه عواملی بستگی دارد. اما یکی از مهم ترین راهکار برای رشد وصول مالیات جلوگیری از فرارهای مالیاتی از طریق تحقق دولت الکترونیک است. در این صورت است که با بانک اطلاعاتی از مودیان مالیاتی می توانیم به اهداف مورد نظر دست یابیم. اگر دولت الکترونیک عملیاتی شد با محوریت اطلاعات می توان درآمدهای مالیاتی را افزایش داد.
همانطور که گفته شد؛ مهمترین رکن در دریافت مالیات داشتن اطلاعات است و برای تحقق این امر باید طرح جامع مالیاتی تکمیل شود و دولت الکترونیک به طور کامل در تمام دستگاه های مرتبط با مالیات ستانی به اجرا برسد.
فرارهای مالیاتی، قاچاق، اقتصاد زیرزمینی و چند دفتری از عواملی هستند که درآمدهای مالیاتی دولت را تحت تاثیر خود قرار داده اند. از سوی دیگر اصلاح ساختار نظام مالیاتی به معنای اجرای سیاست های علمی در درون سازمان امور مالیاتی در این شرایط یک ضرورت است.
بخشی از افزایش درآمدهای مالیاتی می تواند با رونق اقتصادی و بهبود فضای کسب و کار مرتبط باشد اما یک موضوع و مساله تک بعدی نیست و به یک مجموعه عوامل از اقتصاد کلان تا کاهش فرار مالیاتی و اصلاح قوانین بستگی دارد.
** چه میزان از درآمدهای مالیاتی کشور تحت تاثیر فرارهای مالیاتی است و با توجه به اینکه در دوره ای در راس سازمان امور مالیاتی بودید طبق گزارش ها کدام مشاغل بیشترین فرار مالیاتی را دارند؟
**کردزنگنه: اعداد و ارقام مربوط به فرارهای مالیاتی در کشورمان نگران کننده و قابل توجه است. اساسا برای بسیاری از فعالیت ها مالیات تعریف نشده است. برای اینکه بتوانیم جلوی فرار مالیاتی را بگیریم باید تکمیل طرح جامع مالیاتی را در اولویت قرار دهیم.
مهار فرار مالیاتی با سازوکار و سیاست های علمی ومنطقی تا سقف 41 میلیارد دلار در اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 را تجربه کردیم. از آنجایی که معتقد هستم مهم ترین ابزار مهار فرار مالیاتی ایجاد سامانه بانک اطلاعاتی از مودیان و شناسایی آنها است، در دوران مدیریتم با یک شرکت کانادایی برای تکمیل طرح جامع مالیاتی قرارداد منعقد کردیم.
قبل از آن 16 سال متمادی برای طرح جامع مالیاتی هزینه می شد اما تاثیر قابل توجهی در کاهش فرار مالیاتی نداشت. در آن دوران 32 پروژه در طرح جامع مالیاتی تعریف شد که تعدادی از این پروژه ها به مرحله اجرا رسید اما طرح به صورت کامل عملیاتی نشد .
باید قبول داشته باشیم که بخشی از درآمدهای مالیاتی به دلیل اقتصاد زیر زمینی و فرار مالیاتی وصول نمی شود در حال حاضر شرکت هایی به صورت زیرزمینی فعالیت می کنند که با وجود درآمدهای میلیاردی یک ریال مالیات نمی پردازند. مشکل مالیات، گسترده شدن فعالیت همین شرکت ها به صورت زیر زمینی است و تنها با یک شماره تماس کسب و کار بسیار پرسودی دارند.
در بسیاری از کشورها، پلیس مالیاتی وجود دارد که از پلیس و سازمان های انتظامی قوی تر عمل می کنند. به طور قطع برای شناسایی دانه درشت ها نیازمند پلیس مالیاتی هستیم.
** قاچاق چه تاثیری در میزان درآمدهای مالیاتی کشورمان دارد؟
**کردزنگنه:بی شک یکی از مهم ترین ابزارها برای تحقق برنامه بودجه در حوزه مالیات و افزایش درآمدهای مالیاتی جلوگیری از ورود کالای قاچاق است. هر چند که آمار و ارقامی که از میزان ورود کالای قاچاق اعلام می شود متفاوت است اما چیزی حدود 16 میلیارد دلار تا 20 میلیارد دلار ارزش کالاهای قاچاق در کشور است که ورود این حجم از کالای قاچاق آسیب جدی به درآمدهای مالیاتی کشور وارد می آورد.