آیا سازمان نظام مهندسی در برابر تغییرات آیین نامه کنترل ساختمان سکوت کرده؟

موضوع آیین نامه کنترل ساختمان یک موضوع مهم فنی، حقوقی و صنفی هست که ظلم به این مهم هست اگر بخواهیم با ایجاد فضاهای احساسی و هیاهو در جهت اصلاح آن حرکت کنیم. به نظرم باید در یک فضای کاملا کارشناسی موضوع را نقد و بررسی کنیم تا آینده فعالان صنعت ساختمان بهتر از آن چیزی باشد که امروز است. این روزها یک گروه کارشناسی حقوقی و فنی در قالب کمیسیون مبحث دوم مشغول بررسی دقیق این آیین نامه هست و مطالب و نظرات به اطلاع تدوین کنندگان و موثران این آیین نامه هم می رسد. اگر منظور از سکوت بی تفاوتی باشد، سکوتی در کار نیست. نظرات کارشناسی به کسانیکه مسئولیت دارند مستمرا انتقال پیدا می کند و اخیرا هم روسای سازمان های نظام مهندسی نامه نگاری در این خصوص داشتند.

شما جز موافقان این تغییرات هستید یا مخالف؟

به نظر من جواب به این سوال در قالب نه یا بله نه تنها مشکلی را حل نمی کند، بلکه فضای بهبود و ارتقا وضعیت این آیین نامه را دچار مشکل می کند. صنعت ساختمان، صنعتی است که در اوج رکودش بیش از 70 هزار میلیارد تومان در سال گردش مالی دارد، شغل های متعددی با آن در ارتباط هستند و ذینفعان متعددی دارد، نباید آیین نامه ای که چارچوب های عوامل و مراحل مدیریت پروژه های این صنعت را تحت تاثیر قرار می دهد را در حد یک نه یا بله تقلیل دهیم. به نظرم در اظهارنظرهای کارشناسی نباید اصطلاحا به یک طرف غش کنیم و بقیه جوانب را نبینیم. بنده به عنوان یک دانشگاهی، وظیفه خودم را تجزیه تحلیل و نقد دقیق و ارائه پیشنهادات و راهکارهای مشخص ارتقا وضع موجود می دانم و به عنوان نماینده مهندسان در هیات مدیره وظیفه خودم را انتقال تجربیات و دفاع از نقطه نظرات و حقوق صنفی حرفه ای همکارانم می دانم.

بالاخره، شما به عنوان منتخب مهندسان ساختمان و یک صاحب نظر حوزه مدیرت ساخت نظرتان در مورد این تغییرات چیست؟

بنده، زمانیکه اولین نسخه این آیین نامه در سال گذشته منتشر شد، به عنوان یکی از اولین افراد، بررسی مفصلی روی موضوع داشتم و تحلیل و نقدهایم را مفصلا در قالب یک گزارش 170 صفحه ای در اختیار تدوین کنندگان این آیین نامه و همکارانم در هیات مدیره نظام مهندسی تهران و افراد تاثیرگذار قرار دادم. انصافا هم در بسیاری موارد، گوش شنوا وجود داشت و بخش هایی از آن اصلاح شد. اگر سوال شما این باشد، که تغییرات در آیین نامه اجرایی ماده 33 فعلی لازم است؟ خواهم گفت بله. اگر سوال این باشد که زمان این تغییرات زمان مناسبی است؟ خواهم گفت خیر. وقتی در چند سال گذشته مقدمات اصلاح قانون نظام مهندسی فراهم شده، بهتر است تمرکز را روی اصلاح قانون بگذاریم تا اصلاح آیین نامه اجرایی قانونی که بناست تغییر پیدا کند.

این نسخه از آیین نامه نسبت به نسخه قبلی که پارسال منتشر شده بود بهتر شده است؟

نسخه قبلی در قالب یک پیش نویس 160 ماده ای خیلی مفصل و از لحاظ ساختاری دچار مشکلات و بعضا تناقضاتی بود که در نسخه 46 ماده ای اخیر این مشکلات ساختاری خیلی کم شده اند، اما روح حاکم همان فضایی است که در نسخه قبلی بود. یعنی در دامنه مسئولیت ها و اختیارات عوامل اجرای پروژه های ساختمانی تغییر محسوسی ایجاد نشده و نقش و جایگاه مرجع صدور پروانه، سازمان نظام مهندسی و وزارت راه و شهرسازی تقریبا همان چیزی است که در پیش نویس قبلی بود.

نقش و جایگاه سازمان های نظام مهندسی ساختمان در این آیین نامه دیده شده است؟

بسیار بسیار کم! و این از نقاط ضعف این آیین نامه است که از پتانسیلهای یک سازمان صنفی تخصصی قانونی به این کمی استفاده بشود. بسیاری از وظایفی که در آیین نامه اجرایی ماده 33 فعلی و مبحث دوم مقررات ملی فعلی به عهده این سازمان است از اختیارات این سازمان در حوزه کنترل ساختمان حذف شده است. دربیش از دو دهه عمر سازمان های نظام مهندسی ساختمان، مهندسان خدمات قابل توجهی را در قالب نظارت 1.5 میلیارد مترمربع ساختمان در سراسر کشور انجام داده اند، و به قطع کیفیت ساخت امروز با سال 70 قابل مقایسه نیست. در بلوغ مسائل صنفی و حرفه ای هم همین است.

عده ای معتقدند که باید نقش سازمان های نظام مهندسی کمرنگ شود و اصلا تدوین کنندگان تعمدا این کار را کرده اند. نظر شما چیست؟

نمی شود کتمان کرد که سازمان های نظام مهندسی در سراسر کشور، امروز با مشکلات عدیده ای روبرو هستند. نظر شخصی من این است، که ما هر چه بتوانیم پولهای اضافی را از سازمان ها دور نگه داریم، این سازمان ها با حواشی کمتر روبرو خواهند بود و به کار اصلی خود می رسند. ما این کار را به مجمع اخیر پیشنهاد دادیم و خوشبختانه مجمع مصوب کرد که حق الزحمه نظارت به حساب ناظران واریز شود. همین حواشی و مشکلات در بحث ارجاع کار هم وجود دارد. این روزها ساخت و ساز کم و درحد نصف ارقام سال 91 است و تعداد اعضای دارای پروانه مهندسی ساختمان رشد قابل توجهی پیدا کرده و همه این انتظار را از سازمان ها دارند. علاوه بر این، سازمان ما هنوز در حوزه آموزش و ترویج که از مصرحات قانونی وظایفش است، نتوانسته انتظارات را براورده کند. همچنین، سیاستگزاران باید برای سازمان های نظام مهندسی ماموریت های جدیدی تعریف کنند. از طرف دیگر، مهندسان ناظر مسئولیت های عدیده ای از بازرسی و کنترل و نظارت را می پذیرند که در موقع وقوع حوادث مسائلی برای همکارانمان در محاکم قضایی ایجاد می کند. علی رغم تلاشهای فراوان، هنوز ساختمان ها عموما توسط سازنده صاحب صلاحیت اجرا نمی شود. هنوز همکاران شهرساز، مهندسان ترافیک و نقشه برداران نقش ناچیزی در خدمات مهندسی ساختمان دارند. همین امروز، در بیش از 70 درصد ساختمان های شهر تهران، نظارت تاسیسات، سازه و معماری تنها توسط یک مهندس معمار یا عمران انجام می شود و دهها مشکل دیگر. اما، آیا این دلیلی می شود برای اینکه این همه انباشت تجربیات را استفاده نکنیم. اگر نقاط قوت و ضعف را منصفانه ببینیم، می توانیم چالش های موجود را به فرصت تبدیل کنیم. به نظرم بهتر است رویکرد اصلاح قانون و آیین نامه های مربوطه را ببریم به سمت این سوال که چطور می شود ضمن اصلاحات فرایندی از توان موجود، حداکثر استفاده را انجام داد. چطور می توان در ضمن باززنده سازی وظایف صنفی سازمان، مسئولیت های حرفه ای در حوزه کنترل ساختمان هم به نحوی انجام گیرد که هم سرمایه گذاران و هم حرفه مندان ساختمان راضی باشند. من فکر می کنم، هنوز دیر نشده و می توان موادی را به این آیین نامه اضافه کرد تا در اصلاحات کمیسیون زیربنایی دولت و حتی در لایحه اصلاح قانون مورد استفاده قرار گیرد.

در ادامه این گفت و گو، به نقد و بررسی جزئیات این آیین نامه پرداخته ایم، که نکات قابل توجهی در آن وجود دارد. به زودی بخش دوم این گفت و گو منتشر می شود.