مطالب خواندنی
از كيش تا بشاگرد!
از كيش تا بشاگرد!
نوشته: دکتر کامران امامی
چندي پيش در فاصله كمتر از يك‌ماه سه روز در كيش و دو روز در بشاگرد بودم. فاصله هوايي سيصد تا چهارصد كيلومتر است ولي فاصله زماني از ماشين‌هاي آخرين مدل و فرهنگ رانندگي كيش تا روستاهاي بدون جاده‌ي بشاگرد مي‌تواند چند صد سال باشد! انگار به قاره‌اي ديگر رفته باشي. مي‌گويند تا سال‌ها مردم اين منطقه نمي‌دانستند انقلاب شده و بسياري از روايت‌‌هايي كه از محروميت اين منطقه نقل شده باور نكردني به‌نظر مي‌رسد (زماني آقاي حبيبي (برادر معاون سابق رئيس جمهور) که متخصص تغذيه بود، به بشاگرد آمد و گفت با اين که به تمام ايران سفر کرده ولي در هيچ جايي مثل بشاگرد سوءتغذيه نديده است).
منطقه بشاگرد با مساحتی حدود16000 كيلومتر مربع (معادل یک صدم مساحت کشور يا 40 درصد مساحت سوئيس) و جمعيتي حدود 40000 نفر در جنوب‌شرقی ایران قرار دارد.
موقعيت منطقه‌ي بشاگرد
پیش از اسلام بشاگرد پیوسته جزیی از کرمان و سیستان بوده است. در سال بیست و سه هجری قمري وقتی سپاهیان اسلام به انتهای کرمان می‌رسند، داخل ارتفاعات بشاگرد می‌روند و بی‌حاصل به پیش خلیفه دوم بر می‌گردند. او از ایشان توصیف آن دیار را می‌خواهد و فرمانده مسلمین چنین پاسخ می‌دهد: "آب آن اندک و دشت آن کوهستان. اگر لشکر در آن سرزمین زیاد باشد، گرسنه می‌ماند و اگر کم و اندک باشد تباه می‌شود." لشکرها هیچ‌گاه حتی برای عبور، مسیر بشاگرد را انتخاب نمی‌کردند، زیرا عبور از آن سخت بود و آب کافی برای آن مدت زمان را نمی‌شد مهیا کرد و دلیل اصلی عدم روایت راویان از بشاگرد، همین است. سرزمین بشاگرد تا زمان قاجاریه منطقه ناشناخته‌ای باقی ماند؛ اما به محض اشغال هند توسط انگلیس و به دنبال تصاحب سیستان به نفع هند، محققان انگلیسی وارد بشاگرد شدند تا غرب سیستان را خوب بشناسند. نتیجه این تحقیقات هم نقشه کامل بشاگرد و ویژگی‌های آن بود، این نقشه برای انگلیس آن قدر استراتژیک بود که هیچ گاه منتشر نشد..
در سال 1373 در رابطه با بررسي طرح جگين همراه با كارشناسان دفتر فني آب وزارت نيرو چند بازديد از اين منطقه داشتم و همان موقع نيز محروميت منطقه بسيار بارز بود. در همين راستا و به منظور احداث هرچه سريع‌تر سد، پيشنهاد گزينه سد بتني غلتكي را مطرح كردم كه با حمايت دفتر فني اجرايي شد و در محروم‌ترين منطقه كشور، اولين سد RCC با حجم 300 م م م طراحي و احداث گرديد و خوشبختانه بر خلاف بسياري از سدهاي كشور، در دوره‌ي بهره‌برداري به‌طور متوسط بيش از 70 درصد حجم مخزن پر بوده است.
سد جگين اولين سد بتن غلتكي كشور در بشاگرد
بعد از دو دهه، دوباره به همراه برادر مرحوم، حاج عبدالله والي كه سه دهه براي محروميت‌زدايي اين منطقه تلاش كردند، بازديدي از منطقه داشتم. هنوز هم شهر‌هاي اصلي بشاگرد راه‌هاي خوبي ندارند چه برسد به چند صد روستاي نسبتاً كوچك منطقه!
كوهستاني بودن منطقه موجب صعوبت دسترسي به بشاگرد و از مهم‌ترين دلايل انزوا و عقب‌ماندگي آن است
هنوز هم شهر‌هاي اصلي بشاگرد راه خوب ندارند چه به برسد به چند صد روستاي نسبتاً كوچك منطقه!
شرایط اقلیمی و جغرافیایی منطقه، فقدان راه‌های ارتباطی سالم و در واقع فراموش شدگی منطقه، قهار بودن طبیعت، سیل‌خیزی شدید آن، همراه با فقدان مصالح مناسب (از قبیل چوب، تیرآهن، آجر، سیمان و ...) موجب شده بود که مسکن دیگری به غیر از کپر مورد توجه قرار نگیرد. به همین علت مکان‌های عمومی چون مسجد، حسینیه و جایگاه مراسم عزاداری نیز از کپر ساخته می‌شود.
تركيب سنت و مدرنيته در كپرهاي بشاگرد!
به طور كلي مهم‌ترين دلايل محروميت اين منطقه عبارتند از:
· انزوا منطقه به علت كمبود زيرساخت‌هاي حمل و نقلي
· نبود زيرساخت‌هاي مدرن كشاورزي از ديدگاه آب و خاك
· كاستي‌هاي مهم بهداشتي
· كمبود امكانات آموزشي
· كمبودهاي مهم آموزشي
· ساختار فرهنگی منطقه و نظام طایفه‌ای با سلسله مراتب طبقاتی
· فقر اقتصادی، فرهنگي، فني و ....
· بيكاري
· مشكلات تامین آب آشامیدنی بهداشتی با توجه به گستردگي روستاها و ضعف مالي مردم
همان‌طوري‌كه مشاهده مي‌شود در رابطه با تمامي چالش‌هاي فوق، آموزش نيروي انساني مي‌تواند نقش كليدي داشته باشد (همين الان 95 درصد معلمان بشاگرد بومي هستند). در اين چارچوب و باتوجه به شرايط منطقه راهبرد "تجميع امكانات آموزشي" مورد استفاده قرار گرفته و مراكز آموزشي و خوابگاه‌ها در كنار هم احداث شده و شرايط مناسب براي آموزش دانشآموزان پسر و دختر در مقاطع راهنمايي و دبيرستان فراهم گرديده است مانند سالن مجهز ورزشي، مركز بهداشتي و حتي دو سد كوتاه براي ذخيره آب!
راهبرد تجميع آموزشي در بشاگرد
دو سد براي تنظيم آب احداث شده‌اند
مركز بهداشتي
سالن ورزشي خوبي براي دانشآموزان و پرسنل احداث شده است (سالن حاج عبدالله والي)
شهردار شهر گوهران (نفر دست چپ) كه اهل اين منطقه و فارغ‌التحصيل كارشناسي ارشد
عمران از دانشگاه اميركبير است مي‌تواند مصداق بارزي از نقش كليدي آموزش در محروميت زدايي بشاگرد باشد
پارك در حال احداث شهر گوهران
در صورتي‌كه عزم ملي براي آباداني بشاگرد شكل بگيرد، پتانسيل‌هاي منطقه كم نيستند!
در جريان بازديد متوجه شدم كه مركز رايانهاي براي استفاده دانشآموزان پيش‌بيني نشده است (حتي يك كامپيوتر هم در اختيار دانشآموزان نيست). با توجه به اينكه دانشآموزان به صورت شبانه‌روزي حضور دارند دسترسي به رايانه و نرم‌افزارهاي آموزشي مي‌تواند در ارتقاء آموزشي آن‌ها نقش كليدي و مهمي ايفا نمايد. در اين چارچوب از مدير رايانه‌ي شركت درخواست كردم كه بررسي كند با وسايل موجودمان چند كامپيوتر را مي‌تواند براي كاربرد دانشآموزان بشاگردي آماده كند. زماني كه ايشان به من گزارش داد كه با هزينه‌ي نه‌چندان زياد مي‌تواند 10 رايانه را آماده كند، متعجب و در عين حال بسيار خوشحال شدم. با توجه به تعداد دانشآموزان (حدود 1000 نفر) به‌نظر مي‌رسد كه راه‌اندازي مركزي با حداقل 50 رايانه مورد نياز باشد. بديهي است كه مركز پيشنهادي، نياز به پشتيباني سخت‌افزاري و نرم‌افزاري چند ساله دارد. در راستا اين حركت كه مي‌تواند از كارآمدترين تلاش‌ها در محروم‌ترين نقطه‌ي كشور عزيزمان باشد از هر نوع كمكي از جمله ايده‌هاي خلاقانه، مشورت‌هاي فني، خدمات كارشناسي، قطعات نو و استفاده شده رايانهاي و ..... استقبال مي‌گردد. به ياد داشته باشيم كه پايين‌ترين سطح زندگي در هر كشور مي‌تواند از شاخص‌هاي مهم توسعه آن محسوب شود.
آرشيو مطالب...